5+1 وقتي ديد تحريم‌ها موجب عقب‌نشيني يا تغيير مواضع هسته‌يي ايران نشده است بار ديگر بر سر ميز مذاکره در استانبول حاضر شد. اما آن‌چه در حدود يک‌سال گذشته اتفاق افتاد نه تنها ديدگاه‌هاي دو طرف را به هم نزديک نساخت؛ بلکه فاصله‌ها و بي‌اعتمادي را بيش از پيش افزايش داد و هيچ توافق مرضي‌الطرفيني هم به دست نيامد.

به گزارش خبرنگار انرژي هسته‌يي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در حالي که کشورهاي عضو گروه 1+5 در تعطيلات سال نو ميلادي به سر مي‌برند و در فکر آن هستند تا پس از تاخيري شش ماهه دور ديگري از مذاکرات با ايران را با رويکردي به اصطلاح متفاوت هماهنگ کنند اما ايران هم‌چنان خواستار پاسخ منطقي 1+5 به پيشنهادهايش است.

در سال گذشته ميلادي در موضوع هسته‌يي ايران مذاکرات و تحولاتي رخ داد که در اين گزارش به يادآوري و بررسي اين تحولات مي‌پردازيم.

مذاکرات استانبول (2)

مذاکرات يک روزه ايران و 1+5 در ماه آوريل 2012 (26 فروردين سال جاري) پس از بيش از يک سال تاخير در مرکز همايش‌هاي بين‌المللي "لطفي کردار" استانبول برگزار شد.

مهمترين موضوع قابل توجه در اين مذاکرات اين بود که کاترين اشتون، نماينده گروه 1+5 پس از پايان اين مذاکرات بر ادامه گفت‌وگوها با ايران براساس معاهده ان.پي‌.تي و شناسايي حق ايران براي داشتن انرژي صلح‌آميز هسته‌يي بر اساس اين معاهده تاکيد کرد.

او گفت که" حق ايران براي داشتن فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌يي را به رسميت مي‌شناسيم و در عين حال معتقديم ايران بايد گام‌هاي عملي براي اعتمادسازي بردارد."

بر اساس مذاکرات استانبول بنا شد تا ادامه گفت‌وگوها يک ماه بعد در بغداد پايتخت عراق برگزار شود.

سعيد جليلي، مذاکره‌کننده ارشد ايران با 1+5 نيز اعلام کرد که "علي‌ باقري، معاون جليلي و هلگا اشميد، معاون اشتون براي اجلاس بعدي در بغداد چارچوب همکاري‌ها را در موضوع‌هاي مختلف از جمله موضوع هسته‌يي مشخص مي‌کنند."

مذاکره‌کننده ارشد ايران در پاسخ به ايسنا مبني بر اين که تعيين چارچوب کاري تا خرداد‌ماه چنان‌چه رويکرد اعمال تحريم‌هاي يک جانبه ادامه يابد، چگونه خواهد بود؟ گفت: ادامه حرکت رو به جلو و موفقت‌آميز بودن اين حرکت منوط به اين است که رويکرد گفت‌وگو و همکاري به جاي ديگر رويکرد‌ها جايگزين شود.

با وجود اعلام سازنده و مثبت بودن فضاي مذاکرات استانبول از سوي اشتون و جليلي، اما اميدواري جليلي به کنار گذاشته شدن تحريم‌هاي يک‌جانبه آمريکا و اتحاديه اروپا به منظور موفقيت‌آميز بودن گفت‌وگوها با شروع دور جديد مذاکرات رنگ باخت. نه تنها روند تصويب و اعمال تحريم‌هاي يک‌جانبه قطع يا کند نشد، بلکه سرعت و عمق شديدتري گرفت، به ويژه اين که اوايل تابستان سال جاري (1390) تحريم‌هاي يک‌جانبه نفتي و بانکي از سوي اتحاديه اروپا و آمريکا به اجرا درآمد.

همان موقع اين مساله مطرح شد که 1+5 از آن رو پس از يک سال وقفه به ميز مذاکره بازگشت تا تاثير تحريم‌هاي يک‌جانبه يک سال گذشته بر ايران و احتمالا تغيير مواضع ايران را نسبت به حقوق و فعاليت‌هاي هسته‌يي‌اش ببينند.

به گزارش ايسنا، اما در جبهه ديگر مذاکرات ايران و آژانس نيز در سال 2012 پيش رفت. هيات‌هاي فني ايران و آژانس در بهمن و اسفند 1390 در تهران با يکديگر مذاکره کردند، ولي نتيجه ملموسي جز اين که مذاکرات در ارديبهشت ماه ادامه يابد در بر نداشت.

مذاکرات ايران و آژانس 25 و 26 ارديبهشت (14 و 15 مي) در وين برگزار شد و اين‌بار هم توافقي بر سر مداليته و چارچوبي براي حل و فصل مسايل باقي‌مانده به دست نيامد.

سفر مديرکل آژانس به تهران در دقيقه 90

در حالي که قرار بود چهارمين دور از مذاکرات هيات‌هاي فني ايران و آژانس اول خرداد (ميلادي) در وين برگزار شود، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در بيانيه‌اي رسمي اعلام کرد، يوکيا آمانو در تاريخ فوق به تهران مي‌آيد.

آمانو در سفر يک‌روزه‌ و غيرمنتظره‌اش به ايران و در حالي که نمايندگان ايران و 1+5 مشغول بستن چمدان‌هاي خود براي سفر به بغداد بودند با مقامات بلندپايه ايران از جمله سعيد جليلي و فريدون عباسي "درباره مسائل مربوط به منافع متفابل" ديدار کرد.

از همان ابتدا مشخص بود مهمترين ملاقات رييس ديده‌بان هسته‌يي در تهران با مذاکره کننده ارشد ايران خواهد بود، در عين حال آمانو به دفعات آن‌چه در ملاقاتش با سعيد جليلي درباره توافق ميان ايران و آژانس گذشته است به طور ضمني در گزارش‌هايش درباره برنامه هسته‌يي ايران، اشاره کرده است.

مديرکل آژانس با اشاره به ديدارش با نماينده مقام معظم رهبري در شوراي عالي امنيت ملي گفت: ما موضوع رويکرد ساختارمند را بررسي کرديم.

او با اشاره به زمان سفرش به تهران در آستانه مذاکرات ايران و 1+5 در بغداد گفت: قطعاً پيشرفت گفت‌وگوها اثر مثبتي بر مذاکرات1+5 و ايران خواهد گذاشت، البته اين‌ها دو موضوع متفاوت از هم هستند، اما مي‌توانند يکديگر را تقويت کنند.

سعيد جليلي نيز در ديدار با آمانو از فتواي رهبر انقلاب به عنوان يک ظرفيت بزرگ براي خلع سلاح هسته‌يي ياد کرد و گفت: رويکرد جمهوري اسلامي ايران در مخالفت با سلاح‌هاي هسته‌يي، يک ظرفيت مهم براي آژانس است و ايران براي خلع سلاح، مقابله با سلاح‌هاي کشتار جمعي و استفاده صلح‌آميز از انرژي هسته‌يي با آژانس همکاري فعال خواهد داشت.

فتواي مقام معظم رهبري درباره خلع سلاح هسته‌يي به ويژه درباره ايران از موضوعاتي است که تيم مذاکره‌کننده ايران از مذاکرات استانبول همواره بر آن تاکيد داشته و خواستار جدي گرفتن اين موضوع به عنوان ضمانتي براي به انحراف نرفتن فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌يي ايران شده است.

علي‌اکبر صالحي پس از مذاکرات استانبول با بيان اين‌که مقام معظم رهبري از هفت سال پيش تاکنون بارها تاکيد کرده‌اند که با رويکرد مذهبي به دنبال سلاح هسته‌يي نيستيم به ايسنا گفته بود: مقام معظم رهبري فرمودند اين فتوا مبناي فقهي دارد و ما به اعتبار استدلال‌هاي فقهي آن را اعلام کرده‌ايم، نه براي مقاصد سياسي. غرب در نشست استانبول با در نظر گرفتن اين فتوا به اين نتيجه رسيد که بايد چارچوب مشترکي براي پيشبرد مذاکرات با ايران تهيه شود تا بر مبناي آن عمل شود.

وي فتواي مقام معظم رهبري را در تغيير رويکرد غرب نسبت به خطرناک بودن فعاليت هسته‌يي ايران موثر دانست.

اما وزير امور خارجه آمريکا در پاسخ به اين اظهارات وزير خارجه ايران گفت: "به عمل در برابر عمل معتقدم." او مدعي شد که ايران بايد نگراني‌هاي جامعه بين‌المللي را نسبت به برنامه اتمي خود از بين برد.

به گزارش ايسنا‌، ايران و آژانس در 19 خرداد (8 ژوئن) بار ديگر در وين مذاکره کردند، اما اين مذاکرات هم نتيجه‌اي در بر نداشت.

مذاکرات بغداد

دور دوم مذاکرات ايران و 1+5 در بغداد به پيشنهاد تهران در پايتخت همسايه غربي ايران، دشمن سال‌هاي دور و دوست سال‌هاي اخير در سوم خرداد ‌ سالروز فتح خرمشهر که صدام حسين در حدود يک سال آن را به اشغال درآورده بود، برگزار شد.

اين مذاکرات دو روزه و در هواي غبار آلود عراق و با استفبال قابل توجه رسانه‌هاي خارجي به ويژه آمريکايي انجام شد. استقبالي که تا پيش از آن بي‌سابقه بود.

برخي تحليل‌گران بر اين نظر هستند که توجه خاص رسانه‌هاي غربي به دور جديد مذاکرات هسته‌يي تحت تاثير يک سال بن‌بست در مذاکرات و نيز برخي احتمال‌ها از سوي غربي‌ها نسبت به پذيرش تعليق غني‌سازي 20درصد از سوي ايران بود.

بنابراين گزارش، با وجود فضاي مثبت حاکم بر مذاکرات تحت تاثير گفت‌وگوها در استانبول، اما چيزي نگذشت که غبار آسمان عراق بر اميد‌ها و برخي خوش‌بيني‌ها در ميان تيم مذاکره‌کننده ايراني نسبت به تغيير رويکرد 1+5 نشست.

اگر چه در پايان نشست استانبول، 1+5 مبناي مذاکرات را معاهده منع اشاعه تسليحات هسته‌يي ( ان. پي. تي) معرفي کرد، اما در بغداد "از ايران درخواست شد که کليه فعاليت‌هاي غني‌سازي را طبق درخواست‌هاي قطعنامه‌هاي شوراي امنيت اجرا کند." امري که به نظر مذاکرات را يک‌بار ديگر به "بن بست" کشاند.

بر اساس گزارش رسانه‌هاي غربي در چارچوب پيشنهاد‌هاي جديد 1+5 که در بغداد به ايران ارايه شد، اگر در مذاکرات بغداد پيشرفتي حاصل شود، آماده‌اند برخي تحريم‌هاي موجود درباره واردات قطعات يدکي هواپيما، کمک فني به صنعت انرژي ايران را لغو کنند و به ايمني هسته‌يي در ايران کمک کنند."

مذاکرات بغداد "جدي و فشرده" بود تا جايي که در پايان روز دوم اختلاف‌نظر‌ها ميان دو طرف به دليل پافشاري بر مواضع‌شان شدت گرفت به گونه‌اي که ديگر رايزني‌هاي دو جانبه کاترين اشتون با سعيد جليلي براي جلب نظر وي به ادامه مذاکرات هم افاقه نکرد و در نهايت با پادرمياني نمايندگان چين و روسيه تعيين زمان و مکان مذاکرات بعدي توافق شد.

ايران پاسخ‌هايش به پيشنهاد 1+5 را ارايه داد و در مقابل پيشنهاد‌هايي را مطرح کرد. اما 1+5 در اين مذاکرات نه تنها خواست‌ها و پيشنهاد‌هاي ايران را پاسخ نداد، بلکه از مواضع "سازنده"‌اش در استانبول نيز عقب‌نشيني کرد.

ايران در اين مذاکرات اصرار داشت که پاسخ طرف مقابل درباره پيشنهاد‌هايش را همان جا بشنود، اما 1+5 از پاسخ صريح به آن سرباز زد و به نوعي پيشنهاد‌هاي ايران را رد کرد.

کاترين اشتون، نماينده 1+5 در بغداد به ميان خبرنگاران آمد و اعلام کرد که "طرف 1+5 محکم، روشن و متحد است در پي‌گيري اين که يک راه‌حل اساسي سريع درباره نگراني‌هاي جامعه بين‌المللي که برنامه‌ هسته‌يي ايران کاملا صلح‌آميز و براساس ان‌پي‌تي، قطعنامه شوراي امنيت و شوراي حکام است، مورد بررسي قرار گيرد و به اين ترتيب 1+5 از "به رسميت شناختن حق ايران براي داشتن فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌يي" و مواضعش در استانبول (2) عقب نشست.

اشتون گفت‌وگوها با ايران را" فشرده و با جزييات زياد و در راستاي توافق‌ها در استانبول" عنوان کرد و گفت: ما پيشنهادهاي روشني را در مورد موضوع هسته‌يي ايران و به ‌ويژه تمام جوانب غني‌سازي 20 درصد مطرح کرديم. ما ايده‌هايي را روي ميز گذاشتيم و درباره اقدامات متقابلي که آمادگي داريم انجام دهيم، گفت‌وگو کرديم."

او هم‌چنين ضمن بيان اين که "ايران آمادگي خودش را براي بررسي موضوع غني‌سازي 20 درصد اعلام کرده است" اظهار کرد که "ايران در يک طرح پنج ماده‌اي که شامل به رسميت شناختن حق غني‌سازي براي ايران از سوي ما (1+5) است، تاکيد کرد."

به گفته سعيد جليلي ايران در اين مذاکرات بر دو محور مباحث هسته‌يي و غيرهسته‌يي مورد علاقه‌ دو طرف گفت‌وگو کرد.

محور غيرهسته‌يي درباره مسائل امنيت بين‌المللي، سياسي منطقه‌يي و اقتصادي از جمله دزدان دريايي و امنيت آب‌هاي دريايي و مبارزه با مواد مخدر، مساله بحرين و... و در محور هسته‌يي به رسميت شناختن حق کشورها در دستيابي به انرژي صلح‌آميز هسته‌يي بر اساس ان‌پي‌تي مورد اشاره مذاکره‌کننده ارشد ايران قرار گرفت.

او گفت که " داشتن چرخه‌ي سوخت و غني‌سازي و تاکيد بر هرگونه همکاري و بحث در زمينه همکاري‌هاي هسته‌يي بر اين مبنا مورد قبول ايران است."

نماينده مقام معظم رهبري در شوراي عالي امنيت ملي با اشاره به تصويب و اجراي تحريم‌هاي يک‌جانبه آمريکا و اتحاديه اروپا عليه ايران همزمان با پيگيري مذاکرات هسته‌يي خاطرنشان کرد: " مسير گفت‌وگو براي همکاري‌ها وقتي مي‌تواند موفق و رو به جلو باشد که مسيرهاي تخريبي (تحريم‌ها) به موازات آن نباشد و اين يک مقوله‌ي جدي براي ايران است."

بر اساس توافق‌هاي صورت گرفته در بغداد قرار شد، کارشناسان و معاونان دو طرف در مورد مسائل مورد نظر گفت‌وگو کنند و زمينه را براي گفت‌وگوهاي آينده در مسکو آماده سازند.

مذاکرات مسکو

هيات ايراني با اعلام اين‌که 1+5 در مذاکرات مسکو با رهيافتي منسجم از جانب ايران روبرو خواهد شد به تلافي مذاکرات بغداد، "شمشير‌ را از رو بست."

نشست معاونان جليلي و اشتون براي هماهنگي مذاکرات مسکو يا بهتر است بگوييم "شنيدن پاسخ 1+5 به پيشنهاد‌هاي ايران" که در بغداد ارايه شده بود برگزار نشد و انتقاد شديدي را از سوي ايران در پي داشت تا جايي که احتمال تاخير در برگزاري مذاکرات مي‌رفت اما گفت‌وگوي تلفني اشتون و جليلي پيش از مذاکرات و سفر سرگي لاورف وزير خارجه کشور ميزبان به ايران موجب شد تا مذاکرات در وقت تعيين شده قبلي برگزار شود.

براي اولين بار در تاريخ مذاکرات ايران و 1+5، مذاکرات در پايتخت يکي از اعضاي گروه 1+5 برگزار شد.

يکي از اعضاي هيات مذاکره‌کننده ايران قبل از شروع مذاکرات مسکو در 29 خرداد، برگزار نشدن نشست کارشناسان را " فرصت‌سوزي از سوي 1+5" عنوان کرد که به امکان موفقيت مذاکرات در مسکو آسيب‌زده است.

ايران خود را براي ارائه مجدد و مکتوب پنج محور پيشنهادي‌اش به 1+5 به طور مفصل و جامع مهيا کرد با اين اميد که 1+5 به تعهد خود براي بحث جدي درباره پيشنهاد‌هاي ايران حل و فصل ديپلماتيک و مساله هسته‌يي آماده و پايبند باشد.

ايران در اين دور از مذاکرات تاکيد کرد که"هرگونه توافق ميان ايران و 1+5 به برداشتن تحريم‌هاي يک‌جانبه و بين‌المللي عليه ايران منوط است و براي موفقيت مذاکرات ابتدا بايد حق ايران در داشتن انرژي صلح‌آميز هسته‌يي و غني‌سازي اورانيوم به رسميت شناخته شود."

مذاکرات مسکو در جو بي‌اعتمادي و تحت فشار اجرا شدن تحريم‌هاي اتحاديه اروپا از ابتداي ژوييه (نيمه تيرماه) پايان يافت و دو طرف بر سر زمان و مکان بعدي مذاکرات به توافق نرسيدند؛ شايد اگر پادرمياني مسکو در بغداد نبود، مذاکرات مسکو هم برگزار نمي‌شد.

از استقبال سرد رسانه‌هاي خارجي به ويژه آمريکايي از مذاکرات مسکو مشخص بود که قرار نيست اتفاقي از نوع "توافق" از سوي گروه 1+5 روي دهد.

کاترين اشتون در پايان مذاکرات دو روزه مسکو در جمع خبرنگاران در واکنش به درخواست ايران براي پاسخ به پيشهاد‌هايش اظهار کرد که "ما در بغداد پاسخ جامعي به مسايلي که ايران مطرح کرده بود داديم. ما موضع‌مان را به تفصيل بيان کرديم."

در اين رابطه نيز مايکل مان، سخنگوي اشتون در پاسخ به اين سوال که آيا 1+5 قصد دارد به پيشنهادات ارايه شده از سوي ايران در نشست مسکو پاسخ دهد يا خير؟ به ايسنا گفت: در رابطه با پيشنهاد ايران که پيش از تابستان ارايه شد، 3+3 واکنش خود را به نکات مختلف مطرح شده توسط ايران در زمان گفت‌و‌گو‌هاي مسکو در ماه ژوئن و در طول نشست کارشناسان 3+3 با ايران در استانبول در ماه ژوئيه نشان داده است.

نماينده 1+5 درباره پاسخ ايران به پينشهاد 1+5 ‌که تعليق غني‌سازي اورانيوم 20 درصد، تعطيلي سايت فردو و خارج کردن ذخاير اورانيوم 20 درصد از ايران را مطرح مي‌کرد گفت که ما اعلام کرديم اين را به عنوان اقدام اعتماد‌ساز از ايران قبول مي‌کنيم. ايران به 3+3 (انگليس، فرانسه و آلمان+ آمريکا، روسيه و چين) پاسخ داد.

وي درعين حال به فاصله زياد ميان مواضع دو طرف به لحاظ محتوايي اشاره کرد و گفت که در راستاي کم کردن اين فاصله نشستي در 13 تير (3 ژوييه) در شهر استانبول در سطح کارشناسان برگزار خواهد شد تا به 3+3 کمک کند و پاسخ‌هاي ايران را دريافت کنيم و مسايلي که توسط ايران در طول مذاکرات بيان شده است را بررسي کنيم. بعد ديداري در سطح معاونان اشميد و باقري خواهد بود و بعد من مستقيم با آقاي جليلي صحبت مي‌کنم براي اين که درباره ديدار سياسي بعدي تصميم بگيريم و اين که مي‌توانيم ديدار داشته باشيم يا نه.

جليلي نيز در جمع خبرنگاران گفت که در اين مذاکرات تاکيد کرديم که غني‌سازي حق مسلم ملت ايران است و به طور مستند و حقوقي ثابت کرديم که بسياري از رفتارهاي خلافي که عليه ملت ايران اعمال مي‌شود، غيرقانوني است و گفتيم چرا قطعنامه‌هاي شوراي امنيت را غيرقانوني مي‌دانيم.

به گفته او ايران در مذاکرات مسکو پنج محور اساسي را در چارجوب پيشنهادش براي 1+5 را به طور جامع و با پاور پوينت ارايه کرد و فرصتي را در اختيار آن‌ها براي انتخاب مسير صحيح و آزمون مهمي براي جلب اعتماد ملت ايران قرار داد.

ايران در موضوعات هسته‌يي به تبيين مباني فرآيند، اقدا‌م‌ شفاف‌ساز، گام اعتمادساز، تقويت همکاري‌هاي مورد علاقه و مشترک و در موضوعات غيرهسته‌يي به تقويت همکاري‌هاي مشترک از جمله در زمينه‌ مسايل منطقه‌يي به ويژه سوريه و بحرين و مقابله با دزدي دريايي و مبارزه با مواد مخدر اشاره کرد.

گفت‌وگوهاي کارشناسي، معاونان و اشتون جليلي در استانبول

تحريم‌هاي اتحاديه اروپا عليه ايران از 11 تيرماه‌ (اول ژوييه) عليه ايران به اجرا درآمد. در عين حال مطابق توافق حاصل شده در مسکو، مذاکرات فني کارشناسان مايران و 1+5 در 13 تيرماه (سوم ژوييه) در استانبول برگزار شد. اين مذاکرات به رياست استفان کلمنت، کارشناس هسته‌يي به نمايندگي از کاترين اشتون، نماينده اتحاديه اروپا در مذاکرات برگزار شد.

اين مذاکرات در پنج دور از ساعت 10 صبح به وقت محلي تا 1:30 بامداد روز چهارشنبه دنبال شد.

کارشناسان 1+5 جزييات بيشتري را از پيشنهادي که در بغداد به ايران ارايه کرده بود، بيان کرد. ايران نيز جزييات بيش‌تري از پيشنهاد‌هايش را مطرح کرد و کارشناسان مواضع مربوط به برخي موضوعات فني را بررسي کردند اما تصميم‌گيري درباره توافق‌هاي بعدي به مذاکرات معاونان جليلي و اشتون در استانبول موکول شد.

در ادامه و براساس توافق مسکو علي‌ باقري و هلگا اشميد، معاونان جليلي و اشتون سوم مرداد در استانبول براي ايجاد تفاهم و هماهنگي ميان ديدگاه‌ها‌ي ايران و 1+5 ديدار کردند و در نهايت توافق شد تا کاترين اشتون، هماهنگ‌کننده 1+5 در مذاکرات با ايران با سعيد جليلي، مذاکره‌کننده ارشد ايران با 1+5 تماس تلفني داشته باشد.

بر اين اساس کاترين اشتون 12 مرداد با سعيد جليلي تلفني گفت‌وگو کرد.

سعيد جليلي، نماينده مقام معظم رهبري در شوراي عالي امنيت ملي با اشاره به برخورد سازنده، موثر و مبتکرانه جمهوري اسلامي ايران در گفت‌وگو‌ها به اشتون گفت: پاسخ روشن و مشخص به ايده‌هاي واقعي جمهوري اسلامي ايران يک انتظار منطقي است.

کاترين اشتون، هماهنگ‌کننده گفت‌وگو‌هاي گروه 1+5 با ايران نيز با استقبال از ايده‌هاي مطرح شده از سوي طرف ايراني در گفت‌وگو‌هاي کارشناسي و معاونان در استانبول، اظهار کرد: براي جمع‌بندي ديدگاه‌هاي 1+5 درباره ايده‌هاي ايران قصد دارد تا با 6 کشور گفت‌وگو کرده و تا پايان ماه رمضان جمع‌بندي را به وي اعلام کند.

به گزارش ايسنا، در اين ميان پنجمين دور از مذاکرات ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز در اين ميان سوم شهريور در وين برگزار شد. دو طرف درباره ادامه مذاکرات توافق کردند، اما زمان مشخصي در اين مورد مشخص نشد.

اين مذاکرات از سوي ايران به سرپرستي علي‌اصغر سلطانيه، نماينده دائم ايران در آژانس و از سوي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به سرپرستي هرمان ناکارتس، معاون مديرکل آژانس در امور پادمان‌ها در محل نمايندگي جمهوري اسلامي ايران در وين برگزار شد.

ايران معتقد است که هر نوع همکاري با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بايد در چارچوب يک مداليته مشخص انجام شود.

ديدار جليلي و اشتون در استانبول

انتظار ايران براي شنيدن پاسخ 1+5 درباره پيشهادهايش پس از ماه مبارک رمضان هم به زودي محقق نشد و در نهايت با رايزني‌هاي بسيار بنا شد تا اشتون و جليلي 28 شهريور در استانبول با يکديگر ديدار کنند. اما اين ديدار مذاکرات رسمي نبود.

به گفته سعيد جليلي مذاکرات دوجانبه‌اش با اشتون "مثبت و مثمرثمر" بوده است و با اشتون توافق شد تماس بعدي پس از ديدار اشتون با نمايندگان 1+5 (آمريکا، فرانسه، انگليس، روسيه، چين و آلمان) در حاشيه برگزاري نشست مجمع عمومي سازمان ملل انجام گيرد.

علي باقري با اشاره به نامه سعيد جليلي به کاترين اشتون پس از گفت‌وگوهاي مبني بر تاکيد ملت ايران بر دفاع از حقوق خود هشدار داد که 1+5 دچار اشتباه محاسباتي نشوند. با توجه به منطق روشن پيشنهادهاي ايران، اکنون نوبت 1+5 است که به اين پيشنهادها پاسخ دهد.

کاترين اشتون پس از ديدار با وزيران خارجه 1+5 در نيويورک در مهرماه اعلام کرد که ايران بايد هر چه زودتر دست به اقدامي بزند تا نگراني‌هاي بين‌المللي درباره برنامه هسته‌يي‌اش را برطرف کند.

خبرگزاري آسوشيتدپرس نيز به نقل يک مقام عالي‌رتبه آمريکايي در اين‌باره گفت که 1+5 در ديدار با اشتون تصميم گرفتند زمينه را براي دور ديگري از مذاکرات با ايران درباره برنامه هسته‌يي‌اش آماده کنند، اما خواستار يک پيشنهاد بهبود يافته از جانب تهران هستند.

آسوشيتدپرس نوشت که نه آمريکا و نه ساير شرکاي بين‌المللي‌اش آماده کنار گذاشتن ديپلماسي و توسل به اقدام نظامي که بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم صهيونيستي در سخنراني‌اش در مجمع عمومي سازمان ملل خواستار آن شده است، نيستند

اين مقام آمريکايي گفت که ايران بايد اين بار پيشنهاد بهتري را به ميز مذاکرات بياورد.

آنها در حالي از ارايه پيشنهاد "بهتر" سخن مي‌گفتند که ايران مصرانه به دنبال دريافت پاسخ جامع و منطقي به پيشنهادهايش در مسکو بود.

به گزارش ايسنا، ايران و آژانس در ادامه مذاکرات فني 23 آذرماه در تهران با يکديگر ديدار کردند و دو طرف ضمن بيان سازنده و مثبت بودن گفت‌وگوها اعلام کردند که 27دي‌ماه مذاکرات را در تهران بار ديگر از سر مي‌گيرند.

يوکيا آمانو، مديرکل آژانس درباره اين مذاکرات گفت که در مذاکرات آژانس و ايران پيشرفت‌هايي حاصل شده است و ظاهرا هر دو طرف قصد دارند به توافق برسند.

آمانو افزود که گفت‌و‌گوهاي ايران و آژانس کاملا مستقل از روند مذاکرات 1+5 با ايران و دامنه آنها متفاوت است.

با اين وجود به دليل ديوار بي‌اعتمادي که بين ايران و 1+5 از چند سال گذشته شکل گرفته است، 1+5 از فرصت مذاکرات فني آژانس با ايران براي محک ايران استفاده کرده است تا در مذاکرات هسته‌يي از آن بهره ببرد اما به نظر مي‌آيد ايران هم هرگونه همکاري با آژانس فراتر از ان پي تي را به تغغير رفتار و رويکرد 1+5 در مذاکرات هسته‌يي منوط کرده است.

پيشنهاد آمريکا براي مذاکره با ايران

با قرار گرفتن آمريکا در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري به طور عملي مذاکرات 1+5 با ايران حدود دو ماه تعويق افتاد و حال با انتخاب باراک اوباما براي دومين دور رياست‌جمهوري آمريکا بار ديگر 1+5 سعي در برگزاري دور جديد مذاکرات با ايران گرفته است و در اين راستا رايزني‌ها آغاز شده است. در اين ميان هيچ تغيير قابل توجهي در مواضع گروه 1+5 نسبت به گذشته ديده نمي‌شود به جز اين‌که در رسانه‌هاي آمريکايي و اروپايي به نقل از مقامات‌شان مي‌شنويم که 1+5 در حال آماده‌ سازي بسته‌ پيشنهادي جديدي براي ايران است تا در مذاکرات بعدي آن را بر روي ميز بگذارد. پيشنهاد‌هايي که هنوز در اختيار ايران قرار نگرفته در رسانه‌ها دست به دست مي‌چرخد. نکته قابل توجه در اين‌باره اين است که اين پيشنهاد‌هاي به اصطلاح جديد حتي به مذاق تحليل‌گران غربي هم خوش نيامده و آن را براي راضي کردن ايران "بسيار ناکافي" عنوان کرده‌اند.

موضوع ديگري که قبل و بعد از انتخابات رياست‌جمهوري فضاي رسانه‌هاي خارجي و ايراني را متاثر ساخت، اظهار نظر هيلاري کلينتون، وزير خارجه آمريکا در مرکز "سابان" در نوامبر 2012 بود که به صراحت از تمايل آمريکا براي مذاکره با ايران در چارچوب "مذاکرات هسته‌يي" سخن گفته بود. در حالي که در رسانه‌هاي ايراني و حتي خارجي اين گونه القا شد که آمريکا پييشنهاد مذاکره مستقيم با ايران (درباره موضوعات کلي) را ارايه کرده است. البته شايد با استناد به تلاش باراک اوباما در دوره نخست رياست‌جمهوري‌اش براي باز کردن باب گفت‌وگو با ايران چنين برداشتي دور از ذهن نباشد، اما سخنان هيلاري کلينتون بيش‌تر بر مذاکره با ايران درباره مساله هسته‌يي تاکيد دارد. متن اظهارات کلينتون به اين شرح است:

"ما در حال حاضر عميقا با همتايانمان در 1+5 در حال مشورت هستيم و به دنبال گردهم آوردن پيشنهاد‌هايي براي ايران در نشست بعدي هستيم که روشن سازد که زمان ما رو به اتمام است، ما بايد جدي باشيم، اين‌ها مسايلي است که ما قصد داريم با شما درباره‌اش مذاکره کنيم اما انتظار متقابل داريم. از اهمان ابتدا ما به روشني به ايراني‌ها گفته‌ بوديم که از مذاکرات دوجانبه استقبال مي‌کنيم. و تلاش کرده‌ايم. مي‌دانيد که رييس‌جمهور (اوباما) براي رفتن به سراغ آن‌ها (ايراني‌ها) تلاش کرد."

وزيرخارجه آمريکا با اشاره به دنيس راس، مشاور پيشين باراک اوباما در امور سياست خاورميانه و ايران که در جمع مخاطبان حضور داشته است، مي‌گويد:"او (راس) در آن دو سال اول در تلاش براي ايجاد نوعي فرصت براي گفت‌وگو درباره مساله هسته‌يي مفيد بود. تاکنون هيچ‌گونه هم‌فکري در اين‌باره وجود نداشته است، اما ما هم‌چنان باز برخورد مي‌کنيم. مطمئنا ما در چارچوب 1+5 براي داشتن مذاکرات دوجانبه تلاش سختي داشته‌ايم و آن‌ها(ايران) تمايلي به انجام چنين کاري نداشته‌اند. در حال حاضر ما با 1+5 کار مي‌کنيم و تمايل‌مان را نشان داده‌ايم مبني بر اين‌که ما براي مذاکرات دوجانبه در صورتي که آن‌ها آماده تعامل باشند، آمادگي داريم."

با وجود اين‌که کلينتون سعي دارد چهره‌اي صلح‌جو از خود و کشورش در برخورد با ايران نشان دهد و به نوعي توپ را در زمين ايران بيندازد، اما افکارعمومي جهان به خوبي مي‌دانند که آمريکا با وجود تمام همکاري‌هاي ايران و رفع ابهامات آژانس حتي حاضر به پذيرش حق داشتن انرژي صلح‌آميز هسته‌يي براي ايران نيست و به قول خودشان از تمام "گزينه‌هاي روي ميز" براي منصرف کردن ايران از اهداف و مواضع هسته‌يي‌اش استفاده مي‌کند.

کلينتون به صراحت در اين سخنان اعلام مي‌کند که "هدف آن‌ها تغيير محاسبات مقامات ايران است."

او مي‌گويد: "ما با 1+5 براي گذاشتن پيشنهادي معتبر بر روي ميز کارکرده‌ايم. اگر قرار باشد معامله! ديپلماتيک ارزشمندي برقرار شود ما آن را دنبال خواهيم کرد. و اگر ايران در نهايت آماده وارد شدن به مذاکرات جدي و اتخاد اقدامات اعتمادساز قابل راستي‌آزمايي باشد، آماده خواهيم بود، آن‌چه انجام نخواهيم داد گفت‌وگوي بي‌انتهاست."

ايران مذاکرات مستقيم با آمريکا درباره مسايل دوجانبه را با توجه به اين هيچ تغييري در رفتارش نسبت به ايران صورت نگرفته، رد کرده است و اعلام کرده اگر منظور آمريکا مذاکره در چارچوب 1+5 است، مي‌تواند در مذاکرات هسته‌يي صورت گيرد، هر چند تاکنون ايران درخواست آمريکا براي گفت‌وگوي دوجانبه در حاشيه مذاکرات هسته‌يي را به طور رسمي نپذيرفته است اما نمايندگان آمريکا در مقاطع مختلف در مذاکرات هسته‌يي هم با دهان بسته پشت ميز مذاکره ننشسته‌ و ديدگاه‌هايشان را قطعا بيان کرده‌اند. مگر آن‌که از اين پيشنهاد هدف ديگري در سر داشته باشند!

با وجود اصرار آمريکا از تمايلش براي مذاکره مستقيم با ايران درباره بحث هسته‌يي، اما برخي مقامات فعلي و پيشين دولت اوباما سخني ديگر دارند. روزنامه يديعوت آحارانوت به نقل از دنيس راس، مشاور پيشين باراک اوباما، رييس‌جمهور آمريکا چندي پيش نوشت که سال 2013 احتمالا شاهد مذاکرات مستقيم ميان آمريکا و ايران يا وخامت احتمالي اوضاع خواهيم بود.

راس گفت که در ماه‌هاي پيش رو شاهد راه‌حل ديپلماتيک معناداري بر روي ميز خواهيم بود.

او در عين حال افزود که هيچ رييس‌جمهوري در آمريکا پيش از آن‌که به مردم آمريکا و جهان نشان دهد براي پيشگيري از جنگ نهايت تلاش خود را به کار بسته است به بسيج نيروها نخواهد پرداخت.

آمريکا در سطح وزير خارجه براي رسيدن به اهدافش درباره ايران که قطعا اهدافي خيرخواهانه نيست حاضر شده تا به طور رسمي پيشنهاد مذاکره با ايران را مطرح کند البته به نظر مي‌آيد با اين اقدام در پي نشان دادن حسن نيت و صلح‌جو بودنش به افکار عمومي خود و جهان است تا به اين شکل اقدامات احتمالا تحريمي و تهديد‌آميز بين‌آلمللي‌اش در آينده را توجيه کند.

رويکرد آمريکا در استفاده از کارتي مهم و غيرمنتظره مثل پيشنهاد مذاکره مستقيم با ايران به خوبي نشان مي‌دهد که مهمترين مساله‌اي که اوباما در دوره دوم رياست‌جمهوري‌اش پيش رو دارد موضوع هسته‌يي ايران است.

از سويي به نظر مي‌آيد پيشنهاد آمريکا فاقد پشتوانه سياسي و ديپلماتيک است چرا که نه تنها با هيچ واکنشي از سوي کشورهاي اروپاي يا روسيه و چين مواجه نشد، بلکه از آن استقبال هم کردند. شايد از اين رو که مي‌دانند اين پيشنهاد تو خالي است و نه تنها منافع آن‌ها را تهديد نمي‌کند، بلکه از تهديد منافعشان در منطقه در آينده جلوگيري مي‌کند. برخي تحليل‌گران معتقدند اين پيشنهاد بيش‌تر امري تبليغاتي براي انتخابات رياست‌جمهوري آمريکا بوده است.

در يک ماه اخير نيز رايزني‌هاي مقامات کشورمان در شوراي عالي امنيت ملي و وزارت خارجه در چين، هند، روسيه و برخي کشورهاي ديگر انجام شده است. هم‌چنين سرگئي ريابکوف، نماينده روسيه در گروه 1+5 و معاون وزير خارجه روسيه در سفري يک‌روزه به تهران با سعيد جليلي، مذاکره‌کننده ارشد ايران گفت‌وگو کرد.

به گزارش ايسنا، اگر پاسخ‌ها يا پيشنهاد‌هاي جديدي که در رسانة‌هاي غربي از آن براي ارايه به ايران در مذاکرات احتمالي آينده صحبت مي‌شود منطقي، کافي و متقابل نباشد، قطعا مذاکرات هسته‌يي با توجه به قرار گرفتن ايران در فضاي انتخابات رياست‌جمهوري در خردادماه سال 1392 براي حداقل شش ماه آينده به کما خواهد رفت.